Ὁ Ἱερός Ναός τοῦ Ἁγίου Νικολάου εἶναι ἀνακηρυγμένο μνημεῖο μεταβυζαντινῆς ἐποχῆς, ρυθμοῦ βασιλικῆς μετά τρούλου καί ὑπολογίζεται ὅτι κτίστηκε στά τέλη τοῦ 18ου μέ ἀρχές τοῦ 19ου αἰώνα μ. Χ. Εἶναι ὁ πρῶτος ναός ποῦ λειτούργησε ὡς ἐνοριακός στό μεγάλο τσιφλίκι του τότε Χαρβατίου τό ὁποῖον ἄνηκε στήν οἰκογένεια Θεοφιλάτου.
Ἡ ἰδιαίτερα φιλική σχέση τοῦ Ἰωάννου Θεοφιλάτου μέ τόν Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη συνέδεσε τόν σπουδαῖο αὐτό ἕλληνα λογοτέχνη μέ τήν Παλλήνη καί κυρίως μέ τό παρεκκλήσιο τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ὅπως μαρτυρειταί σέ διηγήματα ἤ χρονογραφήματα τοῦ ἰδίου ἀλλά καί στό ἔργο τοῦ Μιχαήλ Περάνθη «Ὁ Κοσμοκαλόγερος».
Στά διηγήματα αὐτά περιγράφεται ἡ καθημερινή ζωή τῶν κολλήγων τοῦ τσιφλικιοῦ ἀλλά κυρίως ἡ κατανυκτική ἀτμόσφαιρα τῶν μεγάλων χριστιανικῶν ἑορτῶν, στίς ὀποίες προσκαλεῖτο ὁ Παπαδιαμάντης ἀπό τόν φίλο του Θεοφιλάτο γιά νά ψάλλει σεμνός καί ἱεροπρεπής, τά χαρμόσυνα κοντάκια τῶν Χριστουγέννων ἤ τά πένθιμα τροπάρια τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος στό παρεκκλήσι τοῦ Ἁγίου Νικολάου.
Μέχρι σήμερα ἔχουν γίνει ἀπό τόν Δῆμο Παλλήνης σέ συνεργασία μέ ἄλλους τοπικούς φορεῖς καί κυρίως τό πολιτιστικό σύλλογο «ὁ Παλληνεύς» τρεῖς ἐκδηλώσεις πρός τιμήν τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη μέ κορυφαιὁ ὁμιλητή τόν πρόεδρο τῆς ἑταιρείας Παπαδιαμαντικῶν Σπουδῶν καθηγητή κ. Φώτιο Δημητρακόπουλο. Τό παρεκκλήσιο τοῦ Ἁγίου Νικολάου μέ τήν ἐκ βάθρων ἀνακαίνισή του ἀλλά καί μέ τόν πλήρη ἐξωραϊσμό τοῦ τό ἔτος 1998, ἀποτελεῖ γιά τήν ἐνορία καί τήν πόλη μας ἀληθινό κόσμημα. Ἔχει καταστεῖ πόλος ἕλξης γιά ἀρκετούς ἐνορίτες μας καί μή, ἀφοῦ ἡ ἐξωτερική ὀμορφιά του, ὁ θαυμάσιος περιβάλλοντας χῶρος τοῦ ἀλλά καί ὁ ἐσωτερικός του διάκοσμος, τούς προσελκύει γιά νά τελέσουν τίς πιό εὐτυχισμένες στιγμές τῆς ζωῆς τους, τό μυστήριο τοῦ γάμου τους ἤ τήν βάπτιση τῶν παιδιῶν τους.
Στόν ἴδιο ναό τελεῖται κάθε Πέμπτη ὁ Ὄρθρος καί ἡ Θεία Λειτουργία, ἀφοῦ ἡ ἡμέρα αὐτή εἶναι ἀφιερωμένη ἀπό τήν Ἐκκλησία μας στόν μεγάλο αὐτόν ἅγιό της πίστεώς μας ἀλλά καί ἰδιαιτέρως ἀπό ἐμᾶς προορισμένη, ὡς ἡμέρα προσευχῆς καί δεήσεως γιά τούς ἀσθενεῖς ἀδελφούς μας. Τήν παραμονή δέ καί ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τήν 6η Δεκεμβρίου τελεῖται μεγαλοπρεπής πανήγυρη μέ πλῆθος πιστοῦ λαοῦ ποῦ προσέρχεται γιά νά ἐπικαλεστεῖ τίς πρεσβεῖες του πρός τόν Κύριό μας.
Τό ἴδιο λαμβάνει χώρα καί τήν 10η Μαΐου ἑκάστου ἔτους, ἀφοῦ ἡ Ἐκκλησία μᾶς τιμᾶ τήν ἡμέρα αὐτή τήν μετακομιδή τοῦ ἱεροῦ του λειψάνου, τελώντας κατανυκτική Ἱερά Ἀγρυπνία κατά τήν μοναχική τάξη. Καί στίς δύο πανηγύρεις τίθεται σέ προσκύνηση καί πρός ἁγιασμό τῶν πιστῶν τεμάχιο ἐκ τοῦ ἱεροῦ καί μυροβόλου λειψάνου τοῦ ἑορταζομένου ἁγίου.
Ο Κύριος, στην επί του Όρους ομιλία του, είπε:
"Γίνεσθε οικτίρμονες, καθώς και ο πατήρ υμών οικτίρμων εστί" (Λουκά, στ' 36). Να γίνεσθε δηλαδή, σπλαγχνικοί προς τον πλησίον και συμπονετικοί στις δυστυχίες του και τις ανάγκες του, καθώς και ο ουράνιος Πατέρας σας είναι ευσπλαχνικός προς όλους. Μια τέτοια προσωποποίηση της χριστιανικής ευσπλαχνίας υπήρξε και ο Άγιος Νικόλαος.
Έδρασε την εποχή των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού, Μαξιμιανού και Μεγάλου Κωνσταντίνου. Στην αρχή αφιερώθηκε στον ασκητικό βίο, λόγω όμως της ξεχωριστής αρετής του τιμήθηκε, χωρίς να το επιδιώξει, με το αξίωμα του αρχιεπισκόπου Μύρων. Από τη θέση αυτή καθοδηγούσε με αγάπη το ποίμνιό του και ομολογούσε με παρρησία την αλήθεια. Για το λόγο αυτό συνελήφθη από τους τοπικούς άρχοντες και ρίχτηκε στη φυλακή. Όταν όμως ανήλθε στον αυτοκρατορικό θρόνο ο Μέγας Κωνσταντίνος ελευθερώθηκαν όλοι οι χριστιανοί και έτσι ο Νικόλαος επανήλθε στο αρχιεπισκοπικό θρόνο.
Μάλιστα έλαβε μέρος στην Α'Οικουμενική Σύνοδο, όπου ξεχώρισε για τη σοφία και την ηθική του τελειότητα. Προικισμένος με το χάρισμα της θαυματουργίας έσωσε πολλούς ανθρώπους και όσο ήταν εν ζωή αλλά και μετά την κοίμησή του. Για παράδειγμα όταν κάποτε κινδύνευσε κάποιος στη θάλασσα- λόγω σφοδρών ανέμων- και επικαλέστηκε το όνομα του αγίου σώθηκε και μάλιστα ενώ βρισκόταν στη μέση του πελάγους βρέθηκε αβλαβής στο σπίτι του. Το θαύμα έγινε αμέσως γνωστό στην Πόλη και ο λαός προσήλθε αμέσως σε λιτανεία και αγρυπνία προκειμένου να τιμήσει το θαυματουργό Άγιο. Πέθανε ειρηνικά το έτος 330 μ.Χ.
Απολυτίκιον. Ήχος δ’.
Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ Ἱεράρχα Νικόλαε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.